~ Banan

~ Chiquita Brands International

~ chiquita.com /

Statystyki w wikipedii

Banan zwyczajny na Wikipedii: Banan (owoc) – Wikipedia

---

Banan - Kokpit/ Panel
FREE	MOD	AUTO
TOP Linki	Formularz	FAQ

Rodzina: Banan

.. kuchni 1	..w kuchni 2	inne zastosowania
Przepis na banany Banany można wykorzystać w wielu przepisach – od koktajli, przez ciasta, po naleśniki. Wystarczy dodać je do owsianki, zblendować z mlekiem lub użyć do wypieku chlebka bananowego. Są słodkie i nie wymagają dodatkowego cukru.	Smoothie z banana Zblenduj banana z mlekiem, jogurtem lub napojem roślinnym i dodaj inne owoce, np. truskawki czy mango. To szybki, pożywny napój idealny na śniadanie lub przekąskę.	Banan na maseczkę Rozgnieciony banan działa nawilżająco i odżywczo na skórę. Możesz dodać miód i jogurt. Nałóż na twarz na 15 minut, spłucz letnią wodą. Skóra będzie miękka i promienna.
Banan dojrzały zastosowanie Dojrzałe banany świetnie nadają się do wypieków – np. chlebka bananowego czy placuszków. Można z nich zrobić lody, smoothie lub dodać do ciast zamiast jajka. Nie wyrzucaj, wykorzystaj!	Banan na odchudzanie Banan to zdrowa przekąska z błonnikiem, który daje uczucie sytości. Choć ma więcej cukru niż inne owoce, w rozsądnych ilościach wspiera dietę i ogranicza apetyt na słodycze.	Zastosowanie skórki banana Skórka banana może posłużyć jako nawóz, wybielacz zębów lub składnik maseczki. Ma właściwości antybakteryjne i odżywcze. Można nią też wypolerować buty lub srebro.
Jak obrać banana Banana najłatwiej obrać od dolnej strony – wystarczy lekko ścisnąć koniec i rozchylić skórkę. To sposób używany przez małpy i często łatwiejszy niż tradycyjne zrywanie z ogonka.	Ciasto z bananem Ciasto bananowe to sposób na wykorzystanie przejrzałych owoców. Dodaj mąkę, jajka, olej i cynamon. Wychodzi wilgotne, aromatyczne i długo zachowuje świeżość. Bez miksera!	Czy banan tuczy Banan ma około 100 kcal i naturalne cukry. Spożywany z umiarem nie tuczy, wręcz może pomóc w kontroli łaknienia. Ważne, by nie przesadzać z ilością, jak z każdym produktem.
Co zrobić z bananem Z banana zrobisz koktajl, ciasto, lody, mus dla dziecka czy maseczkę na twarz. Idealnie sprawdzi się w deserach, jako dodatek do owsianki albo zdrowa przekąska po treningu.	Owsianka z bananem Pokrój banana i dodaj do ugotowanej owsianki. Możesz też go rozgnieść, by nadać słodyczy. To zdrowe, sycące i szybkie śniadanie z błonnikiem i potasem.	Banan przed treningiem To doskonała przekąska przed aktywnością – szybko przyswajalne węglowodany dają energię, a potas wspiera pracę mięśni. Zjedz 30 minut przed wysiłkiem.
Jak dojrzewają banany Banany dojrzewają dzięki etylenowi – gazowi wydzielanemu przez owoce. Jeśli chcesz przyspieszyć dojrzewanie, włóż banana do papierowej torby z jabłkiem lub pomidorem.	Koktajl bananowy przepis Zblenduj banana z mlekiem (krowim lub roślinnym), odrobiną miodu i cynamonem. Możesz dodać siemię lniane lub płatki owsiane. Koktajl jest kremowy i energetyczny.	Banan po treningu Po wysiłku warto sięgnąć po banana – uzupełnia glikogen i dostarcza elektrolitów. Dobrze smakuje z jogurtem naturalnym lub jako składnik regeneracyjnego smoothie.
Zdrowie
Banan w diecie Banany dostarczają energii, potasu i błonnika. Pomagają w trawieniu i są dobrym wyborem na drugie śniadanie. Choć mają cukry, są naturalnie słodkie i zdrowe w umiarkowanych ilościach.	Banan na zaparcia Banan, zwłaszcza dojrzały, zawiera błonnik, który pomaga regulować trawienie. To naturalny i łagodny sposób na poprawę perystaltyki jelit. Warto wprowadzić go do diety.	Banan w ciąży Banan jest źródłem potasu, kwasu foliowego i błonnika, co wspiera zdrowie przyszłej mamy. Pomaga też łagodzić nudności i zaparcia – warto włączyć go do diety ciężarnej.
Banan dla niemowlaka Banan to jedno z pierwszych owoców w diecie niemowlaka. Jest miękki, łatwy do zgniecenia i słodki, przez co dzieci go uwielbiają. Zaczynamy od małych ilości po 6. miesiącu życia.	Domowe lody bananowe Pokrój banana na plasterki i zamroź. Następnie zblenduj na gładką masę – gotowe! Możesz dodać masło orzechowe, kakao lub wanilię. Bez cukru, tylko z owoców.	Banan dla psa Psy mogą jeść banany w małych ilościach. Są słodkie, ale bezpieczne – dostarczają potasu i błonnika. Unikaj jednak podawania zbyt często, by nie obciążyć układu trawiennego.
	Co z przejrzałego banana Z bardzo dojrzałego banana zrobisz chlebek bananowy, placuszki, smoothie lub lody. Można też zamrozić go na później. Nie wyrzucaj – to doskonały surowiec do deserów.	Jak przechowywać banany Banany najlepiej trzymać w temperaturze pokojowej, z dala od innych owoców przyspieszających dojrzewanie. Można je też zawinąć w folię spożywczą przy ogonku, by spowolnić psucie.
	Sposób na ciemne banany Ciemna skórka nie oznacza, że banan jest zepsuty. Jeśli nie chcesz, by szybko brązowiały, przechowuj je w chłodnym, suchym miejscu i owiń końcówki folią.
Banan w kosmetyce Banan zawiera witaminy A, C, E i potas, dlatego świetnie nawilża skórę. Używa się go w domowych maseczkach na twarz i włosy. Nadaje skórze miękkość i blask.

TOP linki

Właściwości odżywcze i zastosowanie bananów w diecie ~ Benecol.pl

Ciemna strona banana ~ Fairtrade.org.pl – artykuł o problemach etycznych i ekologicznych związanych z produkcją bananów.

Promieniotwórcze banany ~ Eduscience.pl – naukowe spojrzenie na zawartość izotopu potasu-40 w bananach.

Najwięksi producenci bananów na świecie ~ i-Rolnik.pl – statystyki dotyczące globalnej produkcji bananów.

Banan w diecie sportowców ~ JestemFit.pl wpływ bananów na dietę sportowców.

Gdzie w bananie są nasiona? ~ Cogiteon.pl – wyjaśnienie, B. nie mają nasion.

Nawet nie wiesz, ile mają kalorii ~ Planeta.pl – porównanie kaloryczności bananów..😊

Praktyczne wykorzystanie banana

Banan zwyczajny to owoc szeroko dostępny i wykorzystywany na wiele sposobów. Poniżej przedstawiamy informacje na temat jego praktycznego zastosowania, czerpiąc wiedzę z dostarczonych źródeł.

• Zastosowanie w kuchni:
  • Miąższ: Owoce bananów różnią się stopniem mączystości i zawartością cukrów, co wpływa na ich zastosowanie kulinarnie. Miąższ bananów, szczególnie odmian deserowych, spożywany jest najczęściej na surowo.
  • Skórka: Skórki bananów są bogatym źródłem minerałów, związków bioaktywnych i błonnika pokarmowego. Można je wykorzystać do pieczenia ciasta, przygotowania octu, a nawet do zmiękczania mięsa. Produkuje się także mąkę ze skórek bananowych.
• Sposób przyrządzania: Owoce odmian skrobiowych, bogatych w skrobię, przed spożyciem zazwyczaj się gotuje, piecze lub smaży. Można je również utrwalać przez suszenie lub wędzenie. Z owoców tych odmian wytwarza się także mąkę.
• Zastosowanie w surówkach, z czym się łączy, przyprawy: Źródła nie zawierają szczegółowych informacji na temat zastosowania bananów konkretnie w surówkach, ani sugerowanych połączeń z innymi produktami czy przyprawami w tym kontekście. Wspomniane jest ogólne włączenie owoców i warzyw do posiłków.

Najlepsze linki w temacie do artykułów o Banan: Poniżej przedstawiamy linki do artykułów wykorzystanych jako źródła informacji na temat bananów:

• • Banan (owoc) – Wikipedia, wolna encyklopedia
  • Banan zwyczajny – Wikipedia, wolna encyklopedia

Wpływ na zdrowie i leczenie:

Banany mają sugerowany pozytywny wpływ na zdrowie w medycynie ludowej krajów tropikalnych oraz w badaniach. Młode liście bananów są używane do leczenia oparzeń, sok z pędów jako środek przeciwbiegunkowy i hamujący wypadanie włosów, a sok z korzeni jako lek przeciwgorączkowy. Plantany (owoce odmian skrobiowych) podaje się w Indiach jako lekkostrawny posiłek łagodzący wzdęcia, niestrawność i wrzody żołądka. Spożywanie bananów może przyczyniać się do obniżenia poziomu cholesterolu we krwi. Badania na szczurach sugerują pozytywny wpływ substancji z banana zwyczajnego w leczeniu cukrzycy ze współwystępującą chorobą wrzodową żołądka, w kontrolowaniu masy ciała i poziomu glukozy we krwi w cukrzycy, oraz w stymulowaniu funkcji jąder (działanie androgeniczne i anaboliczne). Wykazano również ochronne działanie banana zwyczajnego na wątrobę oraz potwierdzono przeciwbiegunkowe działanie znane z medycyny ludowej. Wyciągi z liści wspomagają leczenie ran i oparzeń oraz mają działanie antybakteryjne. Niedojrzałe banany wykazują silniejsze działanie lecznicze. Banany, jako część odżywiania naturalnego, mogą potencjalnie wspierać poprawę w przypadku problemów trawiennych, schorzeń, chorób przewlekłych i cywilizacyjnych. Banany są wymienione wśród surowych owoców bogatych w witaminę C, która przyspiesza przetwarzanie tłuszczu i stymuluje produkcję L-karnityny, co jest istotne w odchudzaniu.

Wpływ na trawienie:

Plantany są uznawane za lekkostrawny posiłek łagodzący wzdęcia, niestrawność i wrzody żołądka. Ogólnie, nieprzetworzona żywność (do której zaliczają się banany jako surowe owoce) jest łatwiej strawna.

Wpływ na mikrobiotę jelitową:

• Chociaż źródła nie mówią o bezpośrednim, specyficznym wpływie bananów na mikrobiotę, koncepcja odżywiania naturalnego (oparta m.in. na spożywaniu nieprzetworzonych produktów, w tym owoców) kładzie ogromny nacisk na rolę mikrobioty jelitowej. Spożywanie nieprzetworzonej żywności, w tym owoców takich jak banany, regularnie wzbogaca bioróżnorodność mikrobioty w jelitach. Produkty bogate w błonnik (do których banany są zaliczane) przyczyniają się do przestawienia mikrobiomu. Mikrobiota jelitowa ma kluczowe znaczenie dla zdrowia i ma wpływ na nasze preferencje smakowe, wybory kulinarne, a nawet myślenie. Odpowiednie odżywianie, wspierające mikrobiotę, opiera się na prawach życia, które wyrażają się poprzez właściwą relację do mikrobioty.

Przeciwwskazania:

• Źródła nie wymieniają konkretnych przeciwwskazań do spożywania bananów. Wspomniane jest, że podczas przechodzenia na dietę opartą na dużej ilości surowych produktów, istniejąca mikrobiota może "buntować się", powodując ostre stany i reakcje, które ustąpią po kilku tygodniach. Ta ogólna uwaga może dotyczyć również spożycia surowych bananów w większej ilości w początkowej fazie zmiany diety.

Obalenia typowych mitów o Banan:

• Często spotykanym mitem na temat bananów jest twierdzenie, że w ich końcówkach mogą znajdować się lamblie – pasożyty wywołujące lambliozę. Źródła obalają ten mit, wyjaśniając, że dłuższa końcówka owocu jest pozostałością po szypułce, a krótszy koniec to pozostałość po szyjce słupka kwiatu.

Dostępność, na co uważać:

• Banany są owocem szeroko dostępnym, a w 2014 roku łączne zbiory wyniosły ponad 114 milionów ton, z Azją jako największym producentem. Największymi producentami w 2017 roku były Indie, Chiny i Indonezja. Głównymi eksporterami były Ekwador, Filipiny, Kostaryka, Kolumbia i Gwatemala, a importerami kraje UE, USA, Japonia, Chiny i Rosja. W ofercie handlowej banany trafiają w formie skupiającej po kilka owoców, zwanych "rączkami", które zrośnięte są w "wiązki" liczące zwykle około 20 pojedynczych owoców ("paluszków"). Na co uważać: Źródła wspominają o spadku jakości roślin jeszcze na polu. Pojawiają się także kwestie związane z uprawą, takie jak narażenie pracowników plantacji na toksyczne środki ochrony roślin, co może sugerować potencjalne pozostałości tych środków na owocach. Istnieją również problemy społeczne związane z uprawą, w tym niskie pensje i praca dzieci. Transport i przechowywanie bananów często wykorzystuje dwutlenek węgla i sorbenty etylenu (np. nadmanganian potasu) do wydłużenia trwałości owoców.

Wykorzystanie do innych celów:

• Poza zastosowaniami kulinarnymi i medycznymi (wymienionymi powyżej), z bananów można uzyskiwać skrobię, pektynę, celulozę, barwniki, aromaty, naturalne substancje konserwujące oraz substancje biologicznie czynne. Części rośliny nieprzeznaczone do spożycia mogą być wykorzystane jako pasza dla zwierząt hodowlanych, naturalny nawóz i składnik kompostu (skórki), a także jako źródło biomasy, włókien (do wyplatania mat, skręcania powrozów) lub substancji pochłaniających metale ciężkie. Liście bananowca są powszechnie wykorzystywane jako opakowanie produktów spożywczych i podkładki do posiłków.

10 podstawowych praktycznych pytań do Banan - z odpowiedziami

1. Czy skórki banana są jadalne? Tak, skórki bananów są bogate w minerały, związki bioaktywne i błonnik pokarmowy. Można je przetwarzać, np. piec z nich ciasta.
2. Jakie są główne rodzaje bananów pod względem zastosowania kulinarnego? Owoce różnych gatunków różnią się stopniem mączystości i zawartością cukrów, co decyduje o tym, czy są przeznaczone do spożycia na surowo (deserowe) czy wymagają obróbki (skrobiowe).
3. Czy jedzenie bananów może pomóc przy problemach z trawieniem? Tak, plantany (owoce odmian skrobiowych) są podawane jako lekkostrawny posiłek łagodzący wzdęcia, niestrawność i wrzody żołądka. Ogólnie, nieprzetworzona żywność, do której należą banany, jest łatwiej strawna.
4. Czy banany mogą wpływać na mikrobiotę jelitową? Tak, jako nieprzetworzone owoce, banany (zwłaszcza bogate w błonnik) regularnie spożywane mogą wzbogacać bioróżnorodność mikrobioty w jelitach, co jest kluczowe dla zdrowia i wpływa na nasze preferencje żywieniowe.
5. Czy to prawda, że w końcówkach bananów znajdują się pasożyty (lamblie)? Nie, to mit. Końcówki banana to pozostałości po szypułce i szyjce słupka kwiatu.
6. Czy banany mają właściwości lecznicze? Według medycyny ludowej i badań na zwierzętach, substancje z bananów mogą mieć pozytywny wpływ m.in. na problemy trawienne, poziom cholesterolu, cukrzycę, funkcjonowanie wątroby czy gojenie ran. Niedojrzałe banany wykazują silniejsze działanie lecznicze.
7. Czy wszystkie części rośliny banana są wykorzystywane? Tak, poza owocami i skórkami, liście i włókna mogą służyć jako opakowania, maty, powrozy, a nieprzeznaczone do spożycia części rośliny jako pasza, nawóz czy źródło biomasy.
8. Jak długo można przechowywać banany bez chłodzenia? Dzięki zastosowaniu dwutlenku węgla i sorbentów etylenu w szczelnych workach polietylenowych, okres przechowywania bananów może być wydłużony do 3-4 tygodni bez potrzeby chłodzenia.
9. Czy istnieją zagrożenia związane z uprawą bananów? Tak, źródła wspominają o szkodnikach, chorobach (np. choroba panamska), zagrożeniach dla środowiska, a także problemach społecznych jak narażenie pracowników na pestycydy, niskie płace czy praca dzieci.
10. W jakiej formie banany trafiają do sklepów? Banany są odcinane z owocostanu i trafiają do oferty handlowej w skupiskach po kilka owoców, zwanych "rączkami", które zrastają się w "wiązki".

3 Pytania do krótkiego Quizu - z odpowiedziami:

• 1. Która część banana, według źródeł, jest bogatym źródłem minerałów i błonnika pokarmowego i może być wykorzystana np. do pieczenia ciasta?
     • A) Miąższ B) Skórka C) Pestki (jeśli byłyby)
     • Odpowiedź: B) Skórka
  2. Jaki popularny mit dotyczący bananów jest obalony w źródłach?
     • A) Że są dobrym źródłem potasu B) Że w ich końcówkach znajdują się lamblie C) Że rosną na drzewach
     • Odpowiedź: B) Że w ich końcówkach znajdują się lamblie
  3. Według danych FAOSTAT z 2017 roku, który kraj był największym producentem bananów na świecie?
     • A) Ekwador B) Brazylia C) Indie
     • Odpowiedź: C) Indie

5 Pytań do ankiety o praktyczne zastosowanie:

• 1. Jak często spożywasz banany w ciągu tygodnia? (np. 0 razy, 1-2 razy, 3-5 razy, codziennie)
  2. W jakiej formie najczęściej jesz banany? (np. surowe jako owoc, jako dodatek do koktajli, jako składnik deserów/ciast, przetworzone termicznie - np. smażone/pieczone)
  3. Czy kiedykolwiek próbowałeś/aś wykorzystać skórki banana w kuchni lub do innych celów (np. nawóz)? (Tak / Nie)
  4. Czy szukasz informacji o pochodzeniu bananów lub sposobie ich uprawy/transportu przed zakupem? (Zawsze / Czasami / Rzadko / Nigdy)
  5. Czy wierzysz, że spożywanie bananów ma pozytywny wpływ na Twoje zdrowie lub trawienie? (Tak / Nie / Nie wiem)

Utylizacja odpadów:

• odpady takie jak skórki owoców mogą być wykorzystane jako naturalny nawóz i składnik kompostu. Części bananów niewykorzystywane w przemyśle spożywczym mogą służyć jako źródło biomasy.

.

---

Artykuł z Wikipedii = KOPIA artykułu (z dnia 22.05.2025)

https://pl.wikipedia.org/wiki/Banan_zwyczajny#

Banan zwyczajny, banan właściwy, błogosława, figa rajska, muza, pizang, banan zaostrzony (Musa paradisiaca L., Musa × paradisiaca, Musa paradisiaca var. sapientum, Musa acuminata × balbisiana) – gatunek rośliny jednoliściennej należący do rodziny bananowatych (Musaceae), powszechnie uprawiany dla owoców. Banan zwyczajny jest hybrydą prawdopodobnie dwóch gatunków dzikich: Musa acuminata i Musa balbisiana; nazwa Musa paradisiaca odnosi się tylko do roślin uprawnych będących hybrydami taksonów rodzicielskich niezależnie od ich ploidii i kombinacji genomów. Nie stwierdzono występowania banana zwyczajnego w stanie dzikim. Najważniejsza roślina uprawna w krajach o klimacie tropikalnym.

Pochodzenie

Banan zwyczajny jest prawdopodobnie mieszańcem dwóch gatunków dzikich: Musa acuminata oraz Musa balbisiana. Ojczyzną tych gatunków i ich hybryd jest prawdopodobnie podpaństwo Indomalajskie. Mieszańcami M. acuminata oraz M. balbisiana mogą być rośliny diploidalne, triploidalne oraz tetraploidalne. Prawdopodobnie triploidia mieszańców została utrwalona przez człowieka w wyniku doboru sztucznego ze względu na większą żywotność i większe uzyskiwane zbiory.

Występowanie

Banan zwyczajny jest gatunkiem właściwym dla państwa paleotropikalnego. Nie występuje w stanie dzikim. Uprawiany jest w rejonach tropikalnych i subtropikalnych: w Ameryce Łacińskiej (m.in. Brazylii, Ekwadorze, Kolumbii, Kostaryce, Hondurasie), Afryce Wschodniej, Zachodniej i Południowej (m.in. w Kamerunie, Nigerii, Wybrzeżu Kości Słoniowej, Demokratycznej Republice Konga, Ghanie, Burundi, Kenii, Rwandzie, Tanzanii, Ugandzie), w Australii i krajach Pacyfiku (m.in. Australii, Mikronezji, Filipinach, Papui-Nowej Gwinei), Azji (m.in. Indiach, Bangladeszu, Tajwanie), a także Turcji.

Morfologia

Pokrój

Trwała bylina z liśćmi na długich, mięsistych ogonkach liściowych, które tworzą nibypień o średnicy ok. 40 cm (pochwa nowego liścia obejmuje pozostałe). Poprzez pień przenika oś kwiatostanu. Banan zwyczajny posiada silne kłącze, z którego wyrasta krótka łodyga. Gatunek ten osiąga do 15 metrów wysokości.

Liście

Liście pojedyncze, lancetowate, równowąskie, z blaszką o długości do 3–4 m, z grubym nerwem środkowym. Nerwy boczne wyrastają niemal pod kątem prostym. Są całobrzegie, jednak niewzmocnione brzegi liścia zbudowane z niewytrzymałej tkanki miękiszowej mogą ulegać postrzępieniu. Wyrastają zwinięte w rurkę.

Kwiaty

Niezróżnicowane na okwiat i koronę, dwuwargowe kwiaty na początku są białawożółte, a następnie ciemnieją. Zebrane są w szczytowy, duży i zwisający pod wpływem własnego ciężaru kwiatostan, osiągający nawet 3 metry długości. Kwiaty pozornie obupłciowe: wszystkie wytwarzają zarówno pręciki, jak i słupki, jednak w dolnej części kwiatostanu znajdują się tzw. kwiaty żeńskie niezdolne do produkcji pyłku, a w szczytowej – kwiaty męskie z niezdolnym do zapylenia słupkiem. Środkową część zajmują kwiaty obupłciowe. Kwiaty żeńskie posiadają słupek złożony z trzech owocolistków oraz 3 – komorową zalążnię, natomiast kwiaty męskie – 5 lub 6 pręcików. Każdy kwiat posiada barwny, silnie grzbiecisty, trzykrotny okwiat. Pięć listków okwiatu jest zrośniętych, a szósty – wolny.

Owoce

Beznasienne, lekko zakrzywione, podłużne jagody, trój- lub czworograniaste, powszechnie zwane bananami. Okrywająca owoc skórka (o kolorach od zielonego do czerwonopomarańczowego) w trakcie dojrzewania zmienia kolor; u najpopularniejszych odmian z zielonego na żółtą. W kwiatostanie powstaje do 400 owoców, zebranych w szeregi zwane rączkami; każda rączka składa się z od 4 lub 6 do 20 jagód, czyli paluszków. Miąższ owoców banana zwyczajnego jest słodki, mączysty i kremowy.

Osobny artykuł: Banan (owoc).

Biologia

Za zapach owoców odpowiedzialny jest olejek eteryczny będący mieszaniną estrów, występujący w ilości do 0,3–0,6% suchej masy; jego głównym składnikiem (pod względem zapachu) jest octan izoamylu. Na aromat banana składa się jednak z ok.400 różnych składników aromatycznych.

Rozmnażanie

Musa paradisiaca rozmnaża się wegetatywnie poprzez kłącza. Banan zwyczajny wytwarza partenokarpiczne owoce, chociaż jego pręciki produkują pyłek. Ziarna pyłku są jednak pozbawione zdolności kiełkowania, a zalążki są zwykle nie w pełni wykształcone. Roślina na poszczególnych pędach nadziemnych kwitnie i wytwarza owoce tylko raz, po czym pęd taki zamiera, a z kłącza wyrasta kolejny. Kwitnienie i owocowanie następuje po 2 latach od zasadzenia.

Genom banana zwyczajnego

Odmiany banana zwyczajnego różnią się między sobą ploidią. Wyróżnia się odmiany triploidalne oraz tetraploidalne. Triploidy posiadają 3n = 33 chromosomy, natomiast tetraploidy 4n = 44 (oba diploidalne garunki wyjściowe M. acuminata oraz balbisiana to diploidy o 2n = 22 chromosomach). Odmiany genetyczne oznacza się, zakładając oznaczenie genomów wyjściowych: AA w przypadku Musa acuminata oraz BB w przypadku Musa balbisiana.

Odmiany banana zwyczajnego

[edytuj | edytuj kod] Banan zwyczajny posiada odmiany skrobiowe (plantany, banany warzywne), spożywane po ugotowaniu; deserowe, spożywane na surowo; jak również odmiany o uniwersalnym zastosowaniu. Większość odmian to triploidy.

Wybrane kultywary banana zwyczajnego Musa paradisiaca

Ploidia	Oznaczenie kombinacji	Typ owoców	Nazwa międzynarodowa odmiany
triploidy	AAB	deserowe	Silk Fig
			Mysore
			Pome
		skrobiowe	Maia Maole
			Horn Plantain
	ABB	mieszane	Awak
		skrobiowe	Bluggoe
			Silver Bluggoe
			Pelpita
tetraploidy	ABBB		Tiparot

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]

Zastosowanie w kuchni

[edytuj | edytuj kod]

Skórki

[edytuj | edytuj kod] Skórki bananów to bogate źródło minerałów, związków bioaktywnych i błonnika pokarmowego. Można z nich np. upiec ciasto, przygotować ocet lub wykorzystać je do zmiękczania mięsa. Od niedawna produkuje się mąkę ze skórek bananowych.

Owoce odmian skrobiowych

[edytuj | edytuj kod] Owoce odmian skrobiowych, bogatych w skrobię, przed spożyciem gotuje się, piecze lub smaży. Można je utrwalać, susząc lub wędząc. Wytwarza się z nich także mąkę. Są jedną z podstaw wyżywienia w krajach Afryki, Indiach, Indonezji, na wyspach Pacyfiku oraz części Ameryki Południowej. Przetwarza się je także na chipsy bananowe.

Owoce odmian deserowych

[edytuj | edytuj kod] W czasie dojrzewania zawarta w jagodach skrobia jest rozkładana do cukrów prostych. Słodkie owoce odmian deserowych spożywa się na surowo, po obraniu. Wykorzystuje się je także jako składniki deserów (jak banana split), dżemów, galaretek, napojów; sporządza się również syropy, wina i likiery. Banany przechowuje się w temperaturze pokojowej.

Inne części rośliny

[edytuj | edytuj kod] Spożywa się kwiaty w postaci surowej (Laos, Tajlandia) bądź po ugotowaniu (Mjanma). Górna część (ok. 30 cm) pseudopnia bananowca po posiekaniu wykorzystywana jest jako składnik birmańskiej zupy rybnej mohinga. Pęd kwiatowy wewnątrz młodego pnia pozornego, a także szczyt niedojrzałego kwiatostanu spożywa się po ugotowaniu jako warzywo. W krajach afrykańskich wykorzystuje się również pąki, kwiaty, przysadki oraz młode, zwinięte jeszcze liście.

Zastosowanie w medycynie i kosmetyce

[edytuj | edytuj kod] W medycynie ludowej krajów tropikalnych młode liście bananów używane są do leczenia oparzeń, sok z pędów jako środek przeciwbiegunkowy oraz hamujący wypadanie włosów, natomiast sok z korzeni jako lek przeciwgorączkowy. W Indiach podaje się plantany jako lekkostrawny posiłek łagodzący wzdęcia, niestrawność i wrzody żołądka. Ponadto spożywanie bananów ma przyczyniać się do obniżenia poziomu cholesterolu we krwi. Prowadzone na szczurach badania sugerują pozytywny wpływ pozyskiwanych z banana zwyczajnego substancji m.in. w leczeniu cukrzycy ze współwystępującą chorobą wrzodową żołądka, w kontrolowaniu masy ciała i poziomu glukozy we krwi w cukrzycy oraz w stymulowaniu właściwego funkcjonowania jąder (działanie androgeniczne i anaboliczne). Wykazano również ochronne działanie banana zwyczajnego na wątrobę oraz znane z medycyny ludowej działanie przeciwbiegunkowe. Potwierdzono także wspomaganie przez wyciągi z liści leczenia ran i oparzeń oraz ich antybakteryjne działanie. Banany niedojrzałe wykazują silniejsze działanie lecznicze. Banany wykorzystuje się również do produkcji kremów pielęgnujących suchą i wrażliwą skórę.

Inne zastosowania

[edytuj | edytuj kod] Z bananów można uzyskiwać m.in. skrobię, pektynę, celulozę, barwniki, aromaty, naturalne substancje konserwujące oraz substancje biologicznie czynne. Części rośliny nieprzeznaczone do spożycia można wykorzystać jako paszę dla zwierząt hodowlanych. Skórki owoców można wykorzystać jako naturalny nawóz i składnik kompostu. Liście bananowca są wykorzystywane powszechnie jako opakowanie produktów spożywczych oraz w roli podkładki, na którą nakłada się posiłki. Używa się też ich do pokrycia domów; włókna z liści skręca się w powrozy, z których wyplata się maty. Części bananów niewykorzystywane w przemyśle spożywczym można wykorzystywać m.in. jako źródło biomasy, włókien, nawozów lub substancji pochłaniających metale ciężkie.

Banan zwyczajny w kulturze i religii

[edytuj | edytuj kod] Podobieństwa między gatunkami i hybrydami uprawnymi sprawiają, że w kulturze mogą być one nierozróżnialne.

• Banan w wierzeniach religii hinduistycznej symbolicznie reprezentuje Lakszmi, Sakambhari i Wanadurgę. Występuje też jako symbol znaczenia mantry Neti neti. W kulcie jest używany podczas Lakszmipudźy i Durgapudźy (wtedy jest kąpane i ubierane w szaty analogicznie jak posążki bóstw).
• W Tajlandii z pozornych pni bananów rzeźbi się dekoracje używane podczas pogrzebów i uroczystości religijnych, nazywane thaeng yuak.
• Podczas tajlandzkiego święta Loy Krathong spławia się tratewki wykonane z liści bananów.
• Andy Warhol umieścił wizerunek banana na okładce słynnego, kontrowersyjnego albumu grupy The Velvet Underground – The Velvet Underground & Nico.
• Leonard Cohen konsumuje banana na zdjęciu zdobiącym okładki albumu I’m Your Man (1988) oraz singla o tym samym tytule
• Banan pojawia się w nawiązujących do Pulp Fiction graffiti Banksy’ego.
• Określenie „bananowa młodzież”, stworzone w latach 60. i używane przez PZPR (nawiązujące do luksusowych i deficytowych w czasach PRL bananów) miało kompromitować studentów związanych z marcowymi protestami w 1968 roku.
• Poślizgnięcie się na skórce od banana jest znanym slapstickowym gagiem, wykorzystywanym od czasów kina niemego.

Uprawa i handel bananami

[edytuj | edytuj kod]

Uprawa

[edytuj | edytuj kod] Banany prawdopodobnie uprawiano już 4000 lat temu. Obecnie rośliny te, w tym Musa paradisiaca, uprawia się w około 120 krajach. Owoce zawdzięczają popularność niskiej cenie i dużym wartościom odżywczym. W uprawie banan zwyczajny wymaga wilgotnego klimatu i temperatury od 15 do 35 °C, a także dużych ilości wody. Preferuje tereny nizinne. Banany w uprawie rosną w tzw. gniazdach zawierających od 3 do 5 pędów. Owoce uzyskuje się po 2 latach od posadzenia rośliny. W sprzyjających warunkach z każdego gniazda owoce można uzyskiwać co 3–6 miesięcy; uprawę można prowadzić cały rok. Średni plon owoców uzyskany z hektara uprawy może osiągać 30 ton na hektar. Banany w kiściach przed zebraniem często okrywa się folią lub specjalnymi klatkami, chroniąc je w ten sposób przed zjedzeniem przez zwierzęta, np. nietoperze. Niedojrzałe banany przewozi się, głównie do Europy, w temperaturze ok. 12 °C. Dojrzewanie owoców można przyspieszyć, poddając je działaniu etylenu. Na plantacjach wysokotowarowych bananowce uprawia się zwykle przez 5–20 lat, ale przy uprawie ekstensywnej gaje bananowców mogą mieć nawet 60 lat.

Szkodniki i choroby

[edytuj | edytuj kod] Szkodnikiem bananów są m.in. mszyce Pentalonia nigronervosa oraz nicienie, jak Pratylenchus coffeae. Banany są atakowane również przez bakterie, wirusy i grzyby. Jedną z najpowszechniejszych grzybic bananów jest tzw. choroba panamska, wywoływana przez Fusarium oxysporum. Uprawa monokultur, przyczyniająca się do zmniejszenia różnorodności genetycznej, może też powodować mniejszą odporność roślin.

Zagrożenia dla środowiska

[edytuj | edytuj kod] Używane pestycydy i nawozy mogą być niebezpieczne dla środowiska i zanieczyszczać wodę oraz glebę, przyczyniając się do jej wyjałowienia. Pozyskiwanie ziemi pod uprawę bananów wiąże się z deforestacją, a intensywna uprawa może być przyczyną erozji gleby. Produkcja bananów jest także źródłem wielu odpadów.

Handel bananami

[edytuj | edytuj kod] Banany są najważniejszym w handlu owocem tropikalnym. Większość owoców jest produkowana i dystrybuowana przez międzynarodowe firmy, takie jak Chiquita lub Dole. Owoce importowane są głównie przez kraje Unii Europejskiej, USA oraz Japonię.

Zobacz więcej w artykule Banan (owoc), w sekcji Producenci.

Problemy społeczne związane z uprawą bananów

[edytuj | edytuj kod] Kontrowersje wzbudza często niewspółmierna do czasu poświęconego pracy pensja pracowników, stanowiąca bardzo małą część ceny rynkowej owocu. Pracownicy plantacji, narażeni na kontakt z toksycznymi środkami ochrony roślin, nie są wyposażani w niezbędne środki ochrony osobistej. Na plantacjach chętniej zatrudnia się też mężczyzn niż kobiety. Przy uprawie bananów w wielu krajach pracują dzieci.